aihuutravinh.com
Lời nói đầu.
-Vì bài này viết cho Ðặc San Hội Ái Hữu Ðồng Hương Trà-Vinh nên có những tên địa-dư địa phương với tên của các gia đình có tiếng trong những vùng ấy, mà hồi xưa người địa phương ai cũng biết.
Tuy trong đời của tôi phần lớn là sống ở ngoài tỉnh TràVinh (Sàigòn, Hànội, BắcViệt, Sàigòn, rồi HoaKỳ), nhưng tôi là một "dân TràVinh" chánh hiệu con nai. Trong giấy khai sanh của tôi làm hồi thời Pháp thuộc nên viết bằng tiếng Pháp có ghi rõ : Lieu de naissance : Maternité de TraVinh (nơi sanh: nhà bảo sanh TràVinh). Bên nội của tôi ở LángThé (tức là làng Nguyệt Lãng, về sau đổi tên là Bình Phú ) cho nên tôi rất nhớ ruộng đất của gia đình tôi ở đồng Cây Cách phía tay trái trên đường lên cầu MỹHuê, để vô An Trường, (có gia đinh của Bác Bảy Nguyễn viên Kiều), và tôi rất nhớ nhà của gia-đình tôi ở phía tay mặt trên đường đi DừaÐỏ (có gia-đình của Dượng Chín Thầy Cai Trí. Bên ngoại của tôi ở HuyềnHội (có gia-đình họ LâmQuang: Lâm Quang Thời, Lâm Quang Vận , Ông Huyện Mẩn, Bà Chủ Tư ) trên đường đi xuống KhánhLộc ( có gia đình Ông Bác vật Nguyễn khắc Sự, Ông Tòa Nguyễn khắc Vệ), để qua Ô-Chác, cho nên tôi nhớ chợ "Ất-ếch" lắm (Hồi xưa trong Nam danh từ "bác vật"có nghĩa là Kỹ sư ).
Tuy trong đời của tôi phần lớn là sống ở ngoài tỉnh TràVinh (Sàigòn, Hànội, BắcViệt, Sàigòn, rồi HoaKỳ), nhưng tôi là một "dân TràVinh" chánh hiệu con nai. Trong giấy khai sanh của tôi làm hồi thời Pháp thuộc nên viết bằng tiếng Pháp có ghi rõ : Lieu de naissance : Maternité de TraVinh (nơi sanh: nhà bảo sanh TràVinh). Bên nội của tôi ở LángThé (tức là làng Nguyệt Lãng, về sau đổi tên là Bình Phú ) cho nên tôi rất nhớ ruộng đất của gia đình tôi ở đồng Cây Cách phía tay trái trên đường lên cầu MỹHuê, để vô An Trường, (có gia đinh của Bác Bảy Nguyễn viên Kiều), và tôi rất nhớ nhà của gia-đình tôi ở phía tay mặt trên đường đi DừaÐỏ (có gia-đình của Dượng Chín Thầy Cai Trí. Bên ngoại của tôi ở HuyềnHội (có gia-đình họ LâmQuang: Lâm Quang Thời, Lâm Quang Vận , Ông Huyện Mẩn, Bà Chủ Tư ) trên đường đi xuống KhánhLộc ( có gia đình Ông Bác vật Nguyễn khắc Sự, Ông Tòa Nguyễn khắc Vệ), để qua Ô-Chác, cho nên tôi nhớ chợ "Ất-ếch" lắm (Hồi xưa trong Nam danh từ "bác vật"có nghĩa là Kỹ sư ).
Nhưng hôm nay tôi chỉ xin kể lại đây một giai đoạn rất ngắn của lịch sử tỉnh TràVinh mà tôi đã hân hạnh được biết rõ vì có tham gia một phần.
Hồi ấy là năm 1945. Tôi đang học năm thứ 5 của Trường Thuốc HàNội ( Faculté Mixte de Médecine et de Pharmacie de Hanoi ), tức là còn một năm nữa thì trình luận án để lãnh bằng cấp Y-Khoa Bác-sĩ. Thì ngày 9-th.3-1945, quân đội Nhựt Bổn đảo chánh Pháp trên toàn cỏi ÐôngDương. Rồi ngày 11-th.3-1945, Vua BảoÐại tuyên bố Việt Nam độc lập, không còn là thuộc địa của Pháp nữa. Trường ÐạiHọc đóng cửa. Sinh viên NamKỳ ra Bắc học ( vì hồi thời ấy toàn ÐôngDương gồm có Nam Kỳ, Trung Kỳ,
BắcKỳ, CaoMên và Lào, chỉ có một Trường ÐạiHọc đặt tại HàNội), phải mau mau chạy về Saigon, vì lúc ấy ngoài Bắc đang bị một nạn đói khủng khiếp (hơn một triệu người chết đói).
Về trong Nam tôi được nhận vào làm việc trong NhàThương Tỉnh TràVinh ( Hôpital Provincial de TraVinh). Lúc ấy bácsĩ Pháp Médecin-chef đã bị Nhựt bắt cầm tù như tất cả người Pháp khác, nên trong nhà thương chỉ còn có một bác-sĩ Việt Nam là Bác-sĩ Nguyễn An Trạch ( rể của ÐốcPhủSứ, về sau là ThủTướng, Nguyễn văn Tâm ), nên tôi một sinh viên Y-khoa gần ra bác-sĩ được "welcome".
Phong trào ThanhNiên TiềnPhong ,với sự giúp đở của Nhựt, được phát động một cách hết sức rầm rộ. Sinh viên Miền Nam từ HàNội về ,tham gia tích cực,và trở thành nồng cốt của phong trào. Bài hát"Tiếng Gọi Sinh Viên"của sinh-viên Y-khoa LưuHữuPhước (học dưới tôi một lớp ) trở thành bài hát "Tiếng Gọi Thanh Niên" , là bài hàt chính thức của phong trào ThanhNiên TiềnPhong. (Về sau sẽ là bài quốc ca của Việt Nam Cộng Hòa ).
Tức nhiên tôi, trong cương vị một sinh viên từ HàNội về, cũng tham gia hết sức tích cực vào phong trào ở tỉnh, và dạy cho thanh niên bài hát nói trên. Người đứng đầu Ðoàn ThanhNiên TiềnPhong Tỉnh TràVinh là Ông Từ Bá Ðước, môt chủ điền có tiếng ở trong tỉnh (là anh của Ông Từ Bá Hòa, ở TiểuCần.) Trong thời gian này tôi ở nhà gia đình Ông Hội Ðồng Tươi trên đường đi Cầu Ngan
Cũng trong thời gian ấy anh sinh-viên Y-khoa Ðặng Ngọc Tốt, anh sinh viên Y-khoa Huỳnh Bá Nhung (hai anh học trên tôi một lớp) và anh sinh-viên Nông-Lâm-Súc Ngô Tấn Nhơn tổ chức một cuộc hợp bạn Sinh Viên Nam-kỳ ở Suối-Lồ-Ồ gần Thủ Ðức,và thành lập đảng Tân Dân Chủ trong Nam (ngoài Bắc đã có đảng Tân Dân Chủ của Anh sinh-viên Luật Khoa Dương đức Hiền). Rồi mấy anh ấy đi khắp Sàigòn, Chợlớn, và LụcTỉnh (có đến TràVinh) để trình bày chủ nghỉa của đảng dựa trên thuyết và sách Tân Dân Chủ Nghỉa Luận của Mao Trạch Ðông viết hồi năm 1937-38, và để tuyển mộ đảng viên. Trong những đảng viên được tuyển mộ hồi lúc ấy có kiến-trúc-sư Huỳnh Tấn Phát, bà Nguyễn Thị Bình và luật-sư Nguyễn Hữu Thọ, về sau sẽ giữ những chức vụ quan trọng trong Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam.
Trong khi đó thì ở ngoài Huế, Vua BảoÐại chỉ định CụTrần Trọng Kim làm ThủTưông Thủ Tướng TrầnTrọngKim thành lập Nội Các gồm toàn là những bậc đại khoa bảng của Việt Nam hồi thời ấy, là những người quốc gia hết lòng yêu nước nhưng mù mờ chánh trị. Rồi Nội Các bổ nhiệm Ông Nguyễn văn Sâm làm Khâm Sai NamKỳ, tức là thay cho Le Gouverneur de Cochinchine của Pháp .(Chức Khâm Sai hồi thời ấy được Pháp dịch là "Vice Roi".Về sau sẽ được gọi là ThủHiến)
Rồi KhâmSai NguyễnVănSâm bổ nhiệm cho tỉnh Trà Vinh:
1- Ông Từ Bá Ðứơc làm TỉnhTrửơng tỉnh TràVinh (tức là thay cho L' Adninistrateur Chef de Province cũ);
2- Ông Luật sư (hồi đó trong Nam còn gọi là Ông Thầy Kiện) Trần Văn Trí (em của B.S.Trần Văn Ðỗ, Ngoại Trửơng của VNCH sau nầy) làm Chánh Án (tức là thay cho Le Juge Chef du Tribunal de 1ère Instance cũ );
3- Ông Nguyễn Lưu Viên làm Trưởng Ty Cảnh Sát, (tức là thay cho Le Commissaire de Police, Chef de la Garde Indigène cũ ).
4-Ông ? (tôi quên mất, không nhớ có phải là Ông Laurent Trí không ?) làm Trưởng Ty Tài Chánh (tức là thay cho Le Trésorier Payeur cũ); và
5-Bác sĩ Nguyễn An Trạch làm Trưởng Ty Y-Tế ( tức là thay cho Le Médecin Chef cũ).
Thế là không biết Ất Giáp gì hết, tự nhiên tôi thành "Ông Cò Viên". Cho tới bây giờ tôi cũng không biết hồi đó ai đề nghị và tại sao. Có lẽ vì tôi đã hết sức tích cực với phong trào Thanh Niên Tiền Phong chăng? Vì Ông Từ Bá Ðước ,Trưởng Ðoàn Thanh Niên Tỉnh thì được bổ nhiệm làm Tỉnh Trưởng. Còn các chức vụ khác trong năm chức vụ đầu tỉnh thì phải có chuyên môn: như Ông Tòa phải biết luật pháp thì cử Luật sư Trí, Ông Médecin Chef thì phải có bằng cấp bác sĩ nên cử B.S.Trạch, Ông Kho-bạc Trésorier-Payeur thì phải biết kế-toán comptabilité.(Những vị này cũng đều có chân trong Ðoàn Thanh Niên Tiền Phong của Tỉnh), lúc ấy là vào lối tháng 7-1945.
Nên tôi đến "Bót" (Commissariat) để "nhậm chức". Vì Ông Cò Pháp đã bị Nhựt Bổn bắt về Saigon làm tù binh, nên chỉ có một thầy đội điều khiển bót.Thì thầy đội đưa cả đội lính của "La Garde Indigène" sắp hàng trước bót, bồng súng (súng mousqueton) dàn chào ông chef mới (còn trẽ măng vì hồi đó tôi mới có 26 tuổi ) Rồi thầy đội đưa tôi vô trong bót và trao cho tôi một cây súng lục (pistolet) để cho tôi đeo, "cho có cái oai khi thừa hành nhiệm vụ", và tôi phải dọn lại ở luôn trong bót trên lầu. Ðộ một tháng sau, thì trong bót tôi có thêm dăm cây súng hai lòng bắn chim và bốn năm cây súng sáu revolver của mấy ông chủ điền và ông dân Tây đem đến nạp, vì theo lịnh của Chánh Phủ không ai còn có quyền giữ súng ống nữa. Cũng may mà nhờ phong trào ThanhNiên TiềnPhong, nên toàn dân trong Nam hồi lúc ấy, trên dưới một lòng, trong nước không có ăn trộm ăn cướp, nên công việc của "ông cò" cũng nhẹ và tôi không phải bắt bớ giam cầm ai hết. Hằng ngày tôi chỉ có đi bộ hay cởi xe máy có hai người lính theo sau, đi rảo trong thành phố để coi chừng an ninh và gìn giữ trật tự. Một việc làm tôi còn ngạc nhiên là sau khi Nhựt đảo chánh, ngày 9-3-1945, tất cả công chức Pháp, lớn nhỏ, của bộ máy cai trị thực dân đều bị Nhựt bắt đem về Saigon làm tù binh, vậy mà bộ máy hành chánh vẫn chạy đều như thường, không đâu có loạn lạc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét